Kalibre Hikayeleri
Chronos tarafından Grand Seiko için üretildi
Merakla Beklenen Manuel Kurmalı 10-Beat Kalibre 9SA4 ve Hassasiyet,
Part 2: Haraket
Hissiyatı yükselten, daha önceki hiçbir Grand Seiko'ya benzemeyen SLGW002/003
Grand Seiko, 1960’ların sonlarında Hi-Beat teknolojisiyle mekanik saat hassasiyetine dair standartları baştan yazdı. Yarım yüzyıl sonra ise, yeni kalibre 9SA5 mekanizmasıyla oyunun kurallarını değiştiren bir hassasiyete ulaşıldı. Grand Seiko Free-sprung Balance ve Dual Impulse Escapement gibi eşsiz mekanizmalar, bu yüksek doğruluğu yakalama hedefiyle geliştirildi. Bu tutkulu arayışa şimdi de elle kurmalı mekanik kalibre 9SA4 katılıyor.Kalibre 9SA4, her ne kadar 9SA5 temel alınarak geliştirilmiş olsa da, Grand Seiko’nun geliştirme ekibi bu yeni elle kurmalı mekanizmayı yalnızca ince ve sade bir versiyon olarak tasarlamadı. Onların kalibre 9SA4 ile hedeflediği şey, yüksek performansın yanı sıra, saatle kurulan anlamlı bir diyalogdu.
- Fotoğraflar: Eiichi Okuyama
- Yazı: Masayuki Hirota (Chronos Japan Edition'ın Genel Yayın Yönetmeni)
Rüzgarda harika hissettiren bir hareket
Elle kurmalı bir mekanizma, otomatik kurma sistemi içermediğinden, saatin her kullanımında tepe (crown) çevrilerek ana yayın kurulması gerekir. Mekanik saatlerin yaygın olarak kullanılmaya başlamasıyla birlikte, rotor hareketiyle zembereği kuran otomatik mekanizmalar geliştirildi. Grand Seiko da bu eğilimden geri kalmadı. 1970’lerde rolü sona eren elle kurmalı mekanizmaların yeniden doğuşu ise 2001 yılını buldu.
Kalibre 9SA5, Grand Seiko standartlarını bir adım daha ileri taşıdı. Ürün planlama bölümünün başındaki Kohei Egashira’nın aktardığına göre, bu mekanizmanın geliştirilmesi sırasında elle kurmalı bir versiyonun da eklenmesi zaten planlanmıştı. 1960’larda dünya genelinde büyük takdir toplayan Hi-Beat elle kurmalı mekanizmalara bakıldığında, geliştirme ekibinin Hi-Beat kalibre 9SA5 temel alınarak bir elle kurmalı versiyon yaratması oldukça doğal görünüyor. Ancak amaç, sadece kalibre 9SA5’ten otomatik kurma sistemini çıkararak sade bir mekanizma üretmek değildi. Grand Seiko’ya yakışır şekilde yüksek hassasiyet zaten olmazsa olmazdı. Fakat bu kez elle kurma tercih edilmesinin bir nedeni de “saatle kurulan diyalog” fikrini hayata geçirmekti. Bu diyaloğun en somut hali ise, kurma tepesini çevirirken hissedilen o benzersiz duygu oldu.
Kalibre 9SA4, kalibre 9SA5 temel alınarak geliştirildi. Temel tekerlek dizisi yapısı, balans yaylı denge çarkı ve diğer unsurlar korunurken mekanizmanın yaklaşık yüzde 40'ı yeni tasarlandı. Tarih göstergesi kullanılmadığı için kurma kolu tek çekmeli tipe dönüştürüldü ve kadran tarafına manuel kurma amaçlı bir mekanizmaya uygun düz bir yüzey verildi.
Elle kurmalı bir mekanizma, ana yay tepe (crown) çevrilerek kurulduğu için birkaç avantaj sunar. Bunlardan biri, otomatik kurma mekanizmasının olmaması nedeniyle mekanizmanın ince yapılabilmesidir. Bir diğer avantaj ise, elle kurma işleminin keyifli bir his verebilmesidir. Sıradan otomatik kurmalı mekanizmalarda, tepe çevrildiğinde otomatik kurma mekanizması yüksek hızda döner. Bu durum, mekanizma aşınması sorununa yol açmanın yanı sıra, tamamen pürüzsüz bir his vermez. Bu yüzden bazı saat meraklıları elle kurmalı mekanizmaları tercih eder. Bu talebe yanıt olarak, bazı niş markalar, performansın yanı sıra elle kurmalı mekanizmalarında kurma hissini de geliştirmeye odaklanmaya başladılar.
Kalibre 9SA4’ü geliştirirken de iyi bir kurma hissi, önemli gereksinimlerden biriydi. Peki, iyi bir kurma hissi nedir? Bu, kişiden kişiye oldukça farklılık gösterebilir. Geliştirme ekibi, birçok görüşme sonrasında, ideal hissin, kurma işlemi sırasında “stop click” olarak bilinen parçanın, kısaca “click” denilen mekanizmanın dişli çarkla temas ettiği o belirgin “çıt” sesini yakalamak olduğunu belirledi. Gerçekten de bu, birçok saat meraklısının sevdiği bir duygu. Ancak bu hissi yakalamak için aşılması gereken engel oldukça yüksekti.
Kalibre 9SA4'e mükemmel sarma hissini veren, kuş şeklindeki şekliyle kayan tıklamadır. Tepe döndürülürken, mandal çarkın dişlerine geçerken kayar ve yay kuvvetiyle konumuna geri döner.
Mekanik saatin itici gücü olan zemberek, tambur adı verilen bir parçanın içinde bulunur. Ratchet çarkı bu namlunun tepesine takılıdır. Bu sadece tepenin dönmesiyle oluşan dönüşü namluya iletmek için değil, aynı zamanda klik sesiyle birleşerek namlunun geri dönmesini önlemek içindir. Saat hayranlarının çok sevdiği elle kurmalı mekanizmanın ayırt edici "çıt sesi", mandallı çark ile tıklama arasındaki temastan geliyor.
Kalibre 9SA4, sarımlar arasındaki süreyi artırmak için iki tambur kullanır. Tıklama, aradaki boşluğu kapatmak için stratejik olarak yerleştirilmiştir. Çoğu saatte tıklamanın başı eksen üzerinde ortalanmış olarak salınır. Ancak bu modelde kafa sadece salınmakla kalmıyor, aynı zamanda kayarak mükemmel bir sarma hissi sağlarken aynı zamanda Grand Seiko'ya yakışır bir dayanıklılık sağlıyor.
İstenilen hissi yakalamanın tek yolu, click parçasının tasarımını ve malzemesini değiştirmekti. Mekanizmanın tasarımını yapan Yuya Tanaka, click için dört farklı tasarım, prototipler de dahil olmak üzere, geliştirdi. Peki, bu kadar derine inmek neden gerekliydi? Çünkü bu bir Grand Seiko’ydu. Sadece hissi iyileştirmekle kalmayıp, mekanizmayı yaratmak ve dayanıklılığı artırmak istiyorsanız, engeller bir anda çok daha yüksek hale gelir.
Kron tepe hareketini tambura ileten kron tepe dişi ve ratchet dişi fotoğrafı. Normal boyutta bir kron tepe dişi için yeterli alan bulunmadığından, araya tek bir ara dişli yerleştirildi. Mekanizma yeniden tasarlanarak, kurma işlemi sırasında kron dönüş sayısı azaltıldı ve dayanıklılık artırıldı.
Bu süreçte, Tanaka, ratchet dişiyle temas ederken kayarak hareket eden, kuyruklu kuşu andıran tamamen yeni bir tür click geliştirdi. Dayanıklılığı artırmayı amaçlayarak, tasarım defalarca revize edildi.
“Belirgin çıtırtı hissini iletebilmek için, 9SA4'ün click yayı güçlü bir kuvvetle tasarlandı.” Ardından, hareketin test edilmesi için yaklaşık elli kişiye denetim yaptırıldı ve parçaların dayanıklılığı artırılarak, kron tepe en güçlü kuvvetle kurmaya dayanacak şekilde güçlendirildi.
Kurma kolu, kalibre 9SA4 ile donatılmış saatlerde, sarma hissi göz önünde bulundurularak yeniden tasarlandı. Daha büyük bir tacın sarılması daha kolaydır ancak işlerin üzerine daha büyük bir yük getirir. Tepenin küçültülmesi bu yükü azaltır ancak sarma işlemi daha da zorlaşır. Geliştirme ekibi yaklaşık elli kişiden tepeyi kurmasını istedi ve ardından tepe boyutunu ve diğer özellikleri optimize etti.
Gerçek Grand Seiko ruhuna uygun olarak, click ve çevresindeki parçalar, kron tepeye eklenen su geçirmez contayı dikkate alarak tasarlandı. Kronun içindeki conta su geçirmeyi engelleyebilir; ancak bu contanın kalınlığını artırmak, kaçınılmaz olarak kurma hissinden ödün verilmesine neden olur. Click ve çevresindeki parçalar, bu contanın yarattığı his göz önünde bulundurularak geliştirildi. Ayrıca, kron tepe fazla büyük yapılmayarak, zemberek kolayca kurulabilir hale getirildi ve mekanizma üzerindeki yük en aza indirildi. Kronun boyutu da dahil olmak üzere her ayrıntı, hem kurma hissini hem de dayanıklılığı en üst düzeye çıkarmak için titizlikle tasarlandı.
Yeni tasarlanan güç rezervi göstergesi inceliğe katkıda bulunuyor
Kalibre 9SA4 ile mekanizmanın arkasına güç rezervi göstergesi eklendi. Bu, zembereğinin elle kurulması gereken, elle kurmalı bir hareket için ideal mekanizmadır. Ancak temel aldığı kalibre 9SA5'te güç rezervi gösterge mekanizmasını barındıracak alan bulunmuyor. Mekanizmanın kalınlığını düşük tutma sorunu nedeniyle güç rezervi göstergesini kullanmak daha da zorlaşıyor.
Güç rezervi göstergesi mekanizması, dar bir alana ustalıkla yerleştirilmiştir. Dişli sayısının artırılması, aktarım verimliliğini düşürse de, güç rezervi iletim dişlisinin formunun yeniden tasarlanması ve küçük gezegen dişlilerinin kullanılması sayesinde hem yüksek verimlilik hem de hassas bir gösterim elde edilmiştir.
Normalde kompakt bir güç rezervi gösterge mekanizması oluşturmak için daha iyi bir redüksiyon oranı sağlamak üzere büyük dişliler kullanılır. Ancak kalibre 9SA4'te büyük dişlileri barındıracak alan bulunmuyor. Daha küçük dişlilerin kullanılması ise ihtiyaç duyulan dişli sayısını artırarak mekanizma direncinin artmasına neden olur.
Geliştirme ekibi bu nedenle yalnızca yatay alanı değil, dikey alanı da kullanmaya karar verdi ve özel bir dişli formu tasarlayarak, yüksek verimliliğe sahip güç rezervi göstergesini mevcut alana sığdırmayı başardı. Güç rezervi göstergesinin mekanizmaya eklenmesiyle oluşan kalınlık artışı ise, göstergenin mekanizma köprüsünden bir seviye aşağıda konumlandırılmasıyla minimumda tutuldu.
Dayanıklılıktan ödün vermeden incelik isteyen kalibre 9SA4. Bu amaçla gösterilen özen, güç rezervi gösterge kolunda görülebiliyor. Gösterge için hareket köprüsünün geri kalanından daha aşağıda bir boşluk oluşturularak hareket kalınlığı en aza indirilir. Sonuç olarak mekanizma kasa arkasına mümkün olduğunca yakındır.
Saniyede 10 vuruş hızında çalışan, günlük kullanıma yönelik ince, manuel kurmalı mekanizma
Kalibre 9SA4, yalnızca yüksek performansı değil, “saatle kurulan bir diyaloğu” da hedefliyor. Sadece bunu duyan biri, bu yeni Hi-Beat elle kurmalı mekanizmanın öncelikle saat meraklılarına yönelik olduğunu düşünebilir. Oysa geliştirme ekibi, günlük kullanıma uygun bir mekanizma oluşturma fikrinden hiç sapmadı. Mekanizma mümkün olduğunca ince yapıldığından, kasa kalınlığı 10 mm'nin altında. Yaklaşık 80 saatlik güç rezervine sahip olmasıyla, kullanım kolaylığı tipik bir elle kurmalı saatten çok daha fazlasını sunuyor. Üstelik kalibre 9SA5’ten miras alınan mekanizmalar sayesinde, performans açısından sıradan elle kurmalı saatlerden tamamen ayrılıyor.
Elle kurmalı bir mekanizmanın en büyük avantajlarından biri olan rotorun yokluğu, tüm mekanizmanın şeffaf arka kapaktan görülebilmesini sağlar. Bu özelliği vurgulamak adına, dişlileri ve diğer parçaları destekleyen köprüler akıcı bir tasarıma sahip olacak şekilde şekillendirilmiştir. Yüzeyde ise son derece hafif dalga formunda, Shizukuishi Nehri’nden ilham alan özel bir finisaj uygulanmıştır. Ayrıca, dişliler ve diğer parçalar arasındaki sürtünmeyi azaltmak için kullanılan kırmızı renkli taş yataklara da dikkat çekmek gerekir. Üç boyutlu bir etki yaratan bu taş yataklar, seri üretim bir mekanizmada beklenmeyecek düzeyde yüksek kalite sunar.
Dürüst olmak gerekirse, geçmişte olduğu gibi bugün de elle kurulan mekanizmalar niş bir ürün olmaya devam ediyor. Ancak benzersizliği yüksek doğruluk ve yüksek pratiklikle birleştiren kalibre 9SA4 hareketi, bu farkındalığı değiştiren mekanizma olabilir. Sadece saat tutkunlarının değil, ince ve kullanışlı bir elbise saati arayan herkesin kalibre 9SA4 adını hatırlamasında fayda var.
